Her şey beş yıl önce kardeşimin bana dünyanın ilk borsasının Aizanoi'de olduğunu söylemesiyle başladı.. Bu bilgi üzerine burayı araştırıp gezilecek yerler listeme çoktan almıştım. Fakat hani bir türlü gidilemeyen yerler vardır ya işte onlardan biriydi benim için "Aizanoi"... Beş yıl sonra buraya yine kardeşimle gelmek kısmet oldu...
***
Aizanoi Köprüsü
Çavdarhisar'ın biraz dışından geçen Kısıkboğaz Deresi üzerine kurulmuş olan Aizanoi Köprüsü Roma döneminde M.S. 157 yılında inşa edilmiş. Beş adet dairesel kemer üzerine yapılmış ve 2018 yılında restorasyon görmüş.
Köprünün mimarisi kadar üzerindeyken her iki cephesindeki doğal görünüm de çok hoş.
Köprüyü geçtikten sonra meyve bahçeleri eşliğinde yaklaşık 150 metre yürüdüğünüzde Aizanoi Antik Kentinin simgesi ve en görkemli yapısı olan Zeus Tapınağı'nı göreceksiniz.
Aizanoi Ören Yeri
***
Eskişehir'den başlayan yolculuğumuz Kütahya üzerinden Çavdarhisar'a kadar devam ediyor. Bu yolculuk benim aynı zamanda motor üzerindeki ilk uzun yol tecrübem oluveriyor.. :)
Çavdarhisar'a girişimiz ile birlikte tabelalar Aizanoi'ye bizi yönlendiriyor. Aizanoi Antik Kenti Çavdarhisar beldesinin yaklaşık 400 metre uzağında kuzeybatı yönünde kalıyor.
Aizanoi Antik Kenti
Aizanoi, antik Frigya'ya bağlı olarak yaşayan Aizatinis'lerin ana yerleşim merkeziymiş. Kentin en yüksek tepesi olan Zeus Tapınağı'nın çevresinde yapılan kazılarda M.Ö. 2500-2.800'lü yıllara kadar uzanan yaşam izleri görülmüş. Helenistik dönemde şehir değişimli olarak Bergama'ya ve Bitinya'ya bağlı olarak varlık sürdürmüş M.Ö. 133 yılında Roma hakimiyetine geçmiştir.
Şehrin en parlak dönemi M.S. 2. ve 3.yüzyıllarda yaşanmış ve yaklaşık 100.000-120.000 nüfuslu bir kent olduğu bilinmekteymiş. Aizanoi Antik Kenti'nin günümüzde ziyaret edilebilen toprak üzerindeki kısmı sadece %10'luk kısmıymış...
***
Köy evlerinin arasından geçip antik kente doğru yürüdüğünüzde sizleri ilk olarak Aizanoi Köprüsü karşılayacak.
Çavdarhisar'ın biraz dışından geçen Kısıkboğaz Deresi üzerine kurulmuş olan Aizanoi Köprüsü Roma döneminde M.S. 157 yılında inşa edilmiş. Beş adet dairesel kemer üzerine yapılmış ve 2018 yılında restorasyon görmüş.
Köprünün mimarisi kadar üzerindeyken her iki cephesindeki doğal görünüm de çok hoş.
Köprüyü geçtikten sonra meyve bahçeleri eşliğinde yaklaşık 150 metre yürüdüğünüzde Aizanoi Antik Kentinin simgesi ve en görkemli yapısı olan Zeus Tapınağı'nı göreceksiniz.
Aizanoi Ören Yeri
Son taraftaki geniş alan Aizanoi Ören Yeri olarak koruma altına alınmış. Ziyaret için 10 TL alınıyor (2020) ve müzekart geçerli.
Örenyeri girişinde sol tarafta ilk olarak Roma döneminde kullanılmış gülleleri görebilirsiniz.
Hemen sağ tarafta ise bir Mangala Oyunu masası göreceksiniz. Mangala tarihte bilinen en eski oyunlardan biridir. İç içe geçmiş kareler üzerinde taşların yer değiştirmesi suretiyle oynanan dokuz taş oyununa benzer. Bu oyun alanının 13.yüzyılda Bizans döneminde kullanıldığı sanılıyormuş.
Ören yerinin sağ kısmında ilerlediğimizde 2011 yılında başlayan Aizanoi kazı çalışmalarında çıkartılan tüm eserler açık havada sergileniyor. Eserlerin büyük çoğunluğu 2014-2015 yıllarında gün yüzüne çıkarılmış. Her yıl yapılan kazı çalışmalarında ise yeni eserler bu bölüme ekleniyor.
Büyük çoğunluğu mezar yapılarının bir parçası olan bu eserlerden bazıları şöyle...
Geldik Aizanoi'nin en görkemli eseri olan Zeus Tapınağı'na...
Zeus Tapınağı
Burası Anadolu toprakları üzerinde bulunan ilk şeklini koruyarak günümüze en iyi şekilde ulaşabilmiş Zeus Tapınağı'dır. Başka bir deyişle günümüze dek en iyi korunmuş Zeus Tapınağı olmuştur.
Yapımına M.S. 92 yılında Roma İmparatoru Domitianus döneminde başlanmış ve imparator Hadrianus döneminde devam edilmiştir.
Tamamı mermerden yapılmış tapınak dikdörtgen yapıda olup ön ve arka kısımlarında 15, yan kısımlarında ise 8 sütun bulunuyor. Tapınağın tamamı 53x35 boyutlarındaki podyum üzerine kurulmuş.
Ayrıca tapınağın yan kısmında bir yine Aizanoi kentiyle özdeşleşmiş bir Medusa heykeli bulunuyor. Bu heykel buraya gelen ziyaretçiler tarafından bir hayli ilgi gördüğünden günümüzde çok popüler hale geldi.
Tapınağın altında tonoz ile örtülü bir bölüm bulunuyor. Bu planı ile Anadolu'da çok yaygın olmayan bir özelliğe sahip.
Zeus tapınağı altında ziyarete açık bir bölüm daha var. Buraya sağ kısımdan iniliyor. Dik bir merdiven ile iniş yaparken dikkatli olmanızı tavsiye ederim.
Tapınağın alt kısmında da yine Aizanoi kazılarından çıkan özel eserler sergileniyor. Ayrıca tapınak içerisinde çalınan müzikler ile mekanın akustik özelliği birleşince harika bir ambiyans oluşuyor.
Tapınak üzerinde geç dönemlere ait savaş sahneleri ve günlük hayata dair bazı çizimler de günümüze ulaşmış. Bu çizimlerin 13.yüzyılda bölgeye yerleşen Çavdar Türklerine ait olduğu düşünülüyor.
Bir de tabi yine bizim Türklere ait olmazsa olmaz çizimler var... Bu çizimler de tahmin ettiğiniz gibi Türklerin tarihi eserler üzerine isim yazma hastalığının eserleri... Hatta bir arkadaş bunu o kadar abartmış ki; bir yüz çizerek yanına "İsa" yazmış ve kendince bir tarihi eser oluşturmuş...
Yüzyıllar sonra bunu görenler gerçekten İsa'nın resmedildiğini düşünebilir...
Not: Arkadaş sen nasıl çıktın oraya ya.. :)
***
Hamam
Tapınaktan Stadyum-Tiyatro kompleksine giderken solda konumlandırılmış olan Hamam M.S. 2.yüzyıla aittir. Önünde sütunlu avlusu ve zengin süslemeleriyle ünlü bir hamam kompleksi olarak tarihte bilinmekteymiş.
Simetrik bir şekilde inşa edilen yapıya Bizans döneminde eklemeler yapılmış. Hamamın su ısıtma kanalları günümüzde de görülebiliyor.
Tiyatro-Stadion Kompleksi
Hamam yolunun biraz ilerisinde Tiyatro ile Stadion (Stadyum) yapıları bulunuyor. Kentin kuzey bölgesindeki bu kompleks aynı aks üzerine yapılmış ve birleşik durumdadır. Bu hali ile antik çağın dünyadaki bilinen tek örneği olarak dikkat çekmektedir.
Tiyatro-Stadion kompleksinin yapımına M.S. 1. yüzyılda başlanmış ve 3.yüzyıla kadar devam edilmiştir. Domitianus döneminde bitirilen Zeus Tapınağı ile birlikte bu kompleksin de ilk bölümü bitirilmiş ve kullanıma açılmıştır.
Tiyatronun beş adet girişi vardır ve 20.000 kişi kapasitelidir. Stadion ise 13.500 kişi kapasiteli olarak inşa edilmiştir.
Yüzyıllardır meydana gelen depremler sonucunda tiyatronun oturma taşları sahneye kadar düşmüş ve dağılmıştır. Günümüze maalesef ki tam olarak düzgün ulaşamamış. Fakat 2012 yılında başlayan onarım ve restorasyon çalışmaları ile birlikte tiyatro onarımı aşağıdan yukarıya doğru devam ediyor.
Restorasyon sebebiyle tiyatro bölümüne ziyaret kapanmış. Bu güzel şehrin tarihi bir değerini ayağa kaldırabilmek için bu yasağa saygı duyuyoruz. Umarım ki ileriki yıllarda Stadyum'un tamamı orjinaline uygun şekilde ayağa kaldırılır ve burayı daha keyifli şekilde gezme fırsatı bulabiliriz.
Not: Biz de kazı ekibine rica ederek tiyatronun ucundan ufak bir selfi çekebildik..
Tiyatro gezimizin ardından şehrin güneyine doğru yürüdüğümüzde Antik Roma Köprüsü'nü göreceğiz.
Örenyeri girişinde sol tarafta ilk olarak Roma döneminde kullanılmış gülleleri görebilirsiniz.
Hemen sağ tarafta ise bir Mangala Oyunu masası göreceksiniz. Mangala tarihte bilinen en eski oyunlardan biridir. İç içe geçmiş kareler üzerinde taşların yer değiştirmesi suretiyle oynanan dokuz taş oyununa benzer. Bu oyun alanının 13.yüzyılda Bizans döneminde kullanıldığı sanılıyormuş.
Ören yerinin sağ kısmında ilerlediğimizde 2011 yılında başlayan Aizanoi kazı çalışmalarında çıkartılan tüm eserler açık havada sergileniyor. Eserlerin büyük çoğunluğu 2014-2015 yıllarında gün yüzüne çıkarılmış. Her yıl yapılan kazı çalışmalarında ise yeni eserler bu bölüme ekleniyor.
Büyük çoğunluğu mezar yapılarının bir parçası olan bu eserlerden bazıları şöyle...
Geldik Aizanoi'nin en görkemli eseri olan Zeus Tapınağı'na...
Zeus Tapınağı
Burası Anadolu toprakları üzerinde bulunan ilk şeklini koruyarak günümüze en iyi şekilde ulaşabilmiş Zeus Tapınağı'dır. Başka bir deyişle günümüze dek en iyi korunmuş Zeus Tapınağı olmuştur.
Yapımına M.S. 92 yılında Roma İmparatoru Domitianus döneminde başlanmış ve imparator Hadrianus döneminde devam edilmiştir.
Tamamı mermerden yapılmış tapınak dikdörtgen yapıda olup ön ve arka kısımlarında 15, yan kısımlarında ise 8 sütun bulunuyor. Tapınağın tamamı 53x35 boyutlarındaki podyum üzerine kurulmuş.
Ayrıca tapınağın yan kısmında bir yine Aizanoi kentiyle özdeşleşmiş bir Medusa heykeli bulunuyor. Bu heykel buraya gelen ziyaretçiler tarafından bir hayli ilgi gördüğünden günümüzde çok popüler hale geldi.
Tapınağın altında tonoz ile örtülü bir bölüm bulunuyor. Bu planı ile Anadolu'da çok yaygın olmayan bir özelliğe sahip.
Zeus tapınağı altında ziyarete açık bir bölüm daha var. Buraya sağ kısımdan iniliyor. Dik bir merdiven ile iniş yaparken dikkatli olmanızı tavsiye ederim.
Tapınağın alt kısmında da yine Aizanoi kazılarından çıkan özel eserler sergileniyor. Ayrıca tapınak içerisinde çalınan müzikler ile mekanın akustik özelliği birleşince harika bir ambiyans oluşuyor.
Tapınak üzerinde geç dönemlere ait savaş sahneleri ve günlük hayata dair bazı çizimler de günümüze ulaşmış. Bu çizimlerin 13.yüzyılda bölgeye yerleşen Çavdar Türklerine ait olduğu düşünülüyor.
Bir de tabi yine bizim Türklere ait olmazsa olmaz çizimler var... Bu çizimler de tahmin ettiğiniz gibi Türklerin tarihi eserler üzerine isim yazma hastalığının eserleri... Hatta bir arkadaş bunu o kadar abartmış ki; bir yüz çizerek yanına "İsa" yazmış ve kendince bir tarihi eser oluşturmuş...
Yüzyıllar sonra bunu görenler gerçekten İsa'nın resmedildiğini düşünebilir...
Not: Arkadaş sen nasıl çıktın oraya ya.. :)
***
Zeus Tapınağı gezimizin ardından sıradaki durağımız Hamam, Stadyum ve Tiyatro olacak...
Hamam
Tapınaktan Stadyum-Tiyatro kompleksine giderken solda konumlandırılmış olan Hamam M.S. 2.yüzyıla aittir. Önünde sütunlu avlusu ve zengin süslemeleriyle ünlü bir hamam kompleksi olarak tarihte bilinmekteymiş.
Simetrik bir şekilde inşa edilen yapıya Bizans döneminde eklemeler yapılmış. Hamamın su ısıtma kanalları günümüzde de görülebiliyor.
Tiyatro-Stadion Kompleksi
Hamam yolunun biraz ilerisinde Tiyatro ile Stadion (Stadyum) yapıları bulunuyor. Kentin kuzey bölgesindeki bu kompleks aynı aks üzerine yapılmış ve birleşik durumdadır. Bu hali ile antik çağın dünyadaki bilinen tek örneği olarak dikkat çekmektedir.
Tiyatro-Stadion kompleksinin yapımına M.S. 1. yüzyılda başlanmış ve 3.yüzyıla kadar devam edilmiştir. Domitianus döneminde bitirilen Zeus Tapınağı ile birlikte bu kompleksin de ilk bölümü bitirilmiş ve kullanıma açılmıştır.
Tiyatronun beş adet girişi vardır ve 20.000 kişi kapasitelidir. Stadion ise 13.500 kişi kapasiteli olarak inşa edilmiştir.
Yüzyıllardır meydana gelen depremler sonucunda tiyatronun oturma taşları sahneye kadar düşmüş ve dağılmıştır. Günümüze maalesef ki tam olarak düzgün ulaşamamış. Fakat 2012 yılında başlayan onarım ve restorasyon çalışmaları ile birlikte tiyatro onarımı aşağıdan yukarıya doğru devam ediyor.
Restorasyon sebebiyle tiyatro bölümüne ziyaret kapanmış. Bu güzel şehrin tarihi bir değerini ayağa kaldırabilmek için bu yasağa saygı duyuyoruz. Umarım ki ileriki yıllarda Stadyum'un tamamı orjinaline uygun şekilde ayağa kaldırılır ve burayı daha keyifli şekilde gezme fırsatı bulabiliriz.
Not: Biz de kazı ekibine rica ederek tiyatronun ucundan ufak bir selfi çekebildik..
Tiyatro gezimizin ardından şehrin güneyine doğru yürüdüğümüzde Antik Roma Köprüsü'nü göreceğiz.
Antik Roma Köprüsü
Şehrin güney bölümünde Roma döneminde yapılan bu köprü günümüze kadar ulaşabilmiş. Şu an bazı desteklerle ayakta fakat hızlı bir şekilde restorasyon ihtiyacı var.
Köprüden karşıya geçtiğimizde sol tarafımızda Borsa ve Sütunlu Cadde kalacak...
Köprüden karşıya geçtiğimizde sol tarafımızda Borsa ve Sütunlu Cadde kalacak...
Dünya Tarihinde Bilinen İlk Borsa (Macellum)
Burası, bu devasa kentin en önemli noktalarından biri. Macellum adıyla bilinen çarşı binaları başta taze ve işlem görmüş balık olmak üzere et, et ürünleri, av hayvanları, unlu mamüller, zeytinyağı, garum sosu ile nadir bulunan sebze ve meyveler gibi pahalı ve lüks ürünlerin satıldığı, haftanın her günü açık olan organize bir market kompleksiymiş.
Aizanoi kent yerleşiminin tarih boyunca iki farklı etaptan oluştuğu bilinir. İlk planlanan kısımlar Zeus tapınağı, agora, hamam ve tiyatro-stadion'un bulunduğu bölümlerdir. Daha sonra M.S. 2.yüzyıl döneminde yerleşim güney yönüne doğru büyütülmüştür.
Macellum da bu dönemde yapılmış. Anadolu'da tespit edilebilen ender yapılardan biri olarak göze çarpan Aizanoi Macellum'unun günümüzde sadece tholos kısmına ulaşabilinmiş. Tholos kısmının tamamı mermerden yapılmıştır. Anadolu Macellumları'nın genel özelliği olan dükkan (Tabarnae) kısmına henüz ulaşılamamıştır.
Borsa Sisteminin Oluşması
M.S. 301 yılında Roma imparatoru Diocletianus tarafından ilan edilmiş "Edictum de Pretiis Rerum Venalium" (Tavan Fiyat Kararnamesi)'nin bir kopyası Karia ve Phrgia valisi Fulvius Asticus tarafından Aizanoi Macellum alanındaki tholos yapısı (Borsa Binası?) podyum duvarlarına yazılmıştır.
Bu kararnamede, insanların aç gözlülüğü ve aşırı hırsı nedeniyle devlet içinde ekonomik huzurun kalmadığını ve bu nedenle de imparatorun bu fermanı yayınlamak zorunda kaldığını ve böylelikle imparatorlukta bir fiyat dengelemesine gidildiği bilgilendirilmiştir.
Yayınlanan bu kararname ile herkese yiyecek, giyecek, nakliye ücretleri, maaşlar vb birçok ürünün veya iş gücünün imparatorluk içerisindeki tavan fiyatları bildirilmiştir. Kararname, genel anlamda bize 3.yüzyılın sonlarında Roma İmparatorluğu'nun sosyoekonomik yapısı hakkında bir fikir vermektedir. Üstelik, o dönemde üretilen ve imparatorluk içinde alınıp satılan mallar ve ticaret trafiği konusunda ayrıntılı bir belge niteliği taşımaktadır.
Yazıtta yer alan bazı ürün fiyatları ve maaşlar şöyledir ;
İş Gücü Ücretleri
Avukat veya Hukukçu : Şikayet başına 250 Denari
Saray Muhafızı : Yıllık 5500 Denari
Bütün gün çalışan temizlikçi : Günlük 25 Denari
Yazıcı : 100 satır 25 Denari
Ortalama Asker Maaşı : Yıllık 1800 Denari
Öğretmen : Öğrenci başına 50 Denari
Bilim Adamı : Aylık 50 Denari
Mimarlık Öğretmeni : Öğrenci Başına 100 Denari
Veteriner : Hayvan başına 20 Denari
Dokumacı : Pelerin başına 175 Denari
Heykeltraş : Günlük 70 Denari
Tarım İşçisi : Günlük 25Denari
Lağım Temizleyicisi : Günlük 50 Denari
Yiyecek İçecek Ücretleri
Sığır Eti : 453 gr 8 Denari
Besili Kaz : 1 Adet 200 Denari
Yumurta : 4 Adet 4 Denari
Kuzu : 453 gr 12 Denari
Ayçiçek Yağı : Yarım Litre 40 Denari
Balık : 453 gr 24 Denari
Kurutulmuş İncir : 25 Adet 4 Denari
Şarap : Yarım Litre 24 Denari
Zythus Birası (Mısır'dan) : Yarım Litre 2 Dinari
Malzeme Ücretleri
Yorgan : 1 Adet 600 Denari
Yastık : 1 Adet 600 Denari
Manto : 1 Adet 20 Denari
Ayakkabı : 1 Çift 100 Denari
Pantolon : 1 Adet 20 Denari
Mangal : 453 gr 8 Denari
Süslemesiz Pelerin : 1 Adet 16 Denari
Mor İpek : 150.000 Denari
Canlı Hayvan Ücretleri
Vahşi Eşek : 1 Adet 2.000 Denari
Erkek Aslan : 1 Adet 125.000 Denari
Yaban Domuzu : 1 Adet 6.000 Denari
***
Yaklaşık 1.700 yıl önce burada nasıl bir medeniyetin yaşadığını, nasıl bir sistemin kurulduğunu, alınan satılan malları ve dönemin mesleklerini düşündüğünüzde hayretler içinde kalmamak mümkün değil...
Bu verilere göre sanırım o dönemlerde ben Aizanoi'de yaşasaydım ya avukat/hukukçu ya da mor ipek tüccarı olmak isterdim.. Çağın mesleği onlarmış gibi görünüyor :)
***
Aizano'de son durağımız Borsa'nın hemen 50 metre yan tarafında bulunan Sütunlu Cadde olacak...
Sütunlu Cadde
Macellum'daki dükkan kapıları bu sütunlu caddeye açılmaktaymış. Orjinal hali 450 metre uzunlukta olan Sütunlu caddenin günümüzde sadece yaklaşık olarak 100 metrelik kısmı görülebiliyor.
Caddenin sağ ve son kenarlarında son derece kaliteli işlenmiş Ion başlıkları olan sütunlar buraya adını vermiş. Bu küçük bölümden yola çıkarak caddenin tamamını gözünüzde canlandırdığınızda buranın ne kadar büyük bir ticaret alanı olduğunu ve Aizonai'nin çok farklı bir özelliğini anlayabiliyorsunuz...
***
Aizanoi Antik Kenti gezimizin böylece sonuna geldik. Burası Türkiye'nin en büyük antik kentlerinden biri olmasına rağmen maalesef ki hak ettiği turistik değeri ve ilgiyi göremiyor.. Bununla birlikte doğal olarak bir çok eksik var...
Olumlu yönde bazı çalışmalar da yok değil.. Bunların artarak devam etmesi ve önümüzdeki yıllarda Aizanoi eserlerinin daha fazla gün yüzüne çıkmasını merakla bekliyorum.
Kişisel bir yorum yapacak olursam; burası beni en çok heyecanlandıran Antik kentlerden biriydi.. Gerçekten çok farklı bir dokusu var. Buranın turizme kazandırılması tarih turizminde çok büyük değişikliklere sahne olabilir...
Artık buralara veda vakti....
Aizanoi Antik Kenti'nden Sevgilerle...
Bugün Nereleri Gezdik?
Teşekkürler
Uğur ÇELİK
Caner ÇELİK
14.07.2020
Fotoğraflar : Caner ÇELİK, Uğur ÇELİK
14.07.2020
Fotoğraflar : Caner ÇELİK, Uğur ÇELİK
Bu Yazılar da İlginizi Çekebilir
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Yazı hakkındaki fikir ve görüşlerinizi yazının altına yorum yaparak paylaşırsanız çok sevinirim. Ayrıca bölgeye gezi planı yapacaklar sorularını paylaşabilirler. Elimden geldiğince yardımcı olmaktan zevk duyarım.
Gezilerim sırasında anlık paylaşımlarımı yazılardan önce İnstagram'dan yapıyorum. Dilerseniz sosyal medya hesaplarımdan paylaşımlarımı takip edebilirsiniz.
Gezilerim sırasında anlık paylaşımlarımı yazılardan önce İnstagram'dan yapıyorum. Dilerseniz sosyal medya hesaplarımdan paylaşımlarımı takip edebilirsiniz.
Bu yazıda Kütahya gezilecek yerler, Kütahya tarihi yerler, Kütahya gezi notları, Kütahya gezi, Aizanoi Antik Kenti, Aizanoi Tarihi, Aizanoi Gezi notları, Aizanoi gezi yazısı, Aizanoi nerede, Aizanoi hangi şehirde, Aizanoi ilk borsa, Dünyanın ilk borsası nerede, Aizanoi Dünyanın ilk borsası konularına yer verdik. Umarım beğenmişsinizdir.
Sosyal Medya Takip
0 Yorum:
Yorum Gönder